1.1.1. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

– Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ được trích từ truyện thơ Nàng Ờm – chàng Bồng Hương. Đây là một sáng tác mang đậm nét văn hoá của người Mường. Họ là những người sống ở phía Nam Hoà Bình và phía Bắc Thanh Hoá. 

– Đây là tác phẩm thuộc tập những truyện thơ được người Mường sưu tầm. Tuy nhiên, bối cảnh của nó mang phong cách người Mường xứ Thanh. Địa bàn được cho là nơi diễn ra câu chuyện là ở huyện Bá Thước.

– Tác phẩm là một trong những bộ truyện được sưu tầm cùng các bộ truyện thơ khác như: Nàng Nga – Hai mối, Út Lót – Hồ Liêu, Nàng con Côi,… Đây là những câu chuyện phổ biến trong dân gian lúc bấy giờ.

1.1.2. Thể loại

Nàng Ờm nhắn nhủ thuộc thể loại truyện thơ (dân tộc Mường).

1.1.3. Bố cục văn bản

– Đoạn 1: Gia cảnh của nàng Ờm, cha mẹ đều khắt khe và quản thúc 2 cô con gái rất chặt. Chàng Bồng Hương gặp gỡ nàng từ năm 7, 8 tuổi và đến khi nàng 15, chàng ngỏ lời yêu. 

– Đoạn 2: Cha mẹ cấm đoán và ép gả, không cho nàng ở cùng Bồng Hương vì gia cảnh của chàng nghèo khó. Em gái giúp nàng bỏ trốn. Nàng Ờm và chàng Bồng Hương cùng ăn lá ngón để gặp lại nhau ở mường Ma. 

– Đoạn 3: Kết thúc, nàng hiện về khuyên cha mẹ để mình lại núi Làn Ai. Từ đây, nơi này trở thành một truyền thuyết về tình yêu. 

1.1.4. Tóm tắt tác phẩm:

Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ kể về là về tình yêu đẹp và đầy hy sinh của Nàng Ờm và chàng Bồng Hương. Hai người đến với nhau bằng sự chân thật, chỉ mong muốn có được hạnh phúc đơn giản, trọn vẹn. Tuy bị gia đình và xã hội phản đối gay gắt, hai người vẫn quyết định bỏ trốn lên núi Làn Ai để có thể sống bên nhau. Nàng Ờm và chàng Bồng Hương đã tận tình chăm sóc và yêu thương nhau, mong muốn cùng nhau tìm được một nơi để có thể sống đơn giản và hạnh phúc. Tuy nhiên, vì sợ bị dèm pha và ngăn cản của dân làng, Nàng Ờm đã quyết định ăn lá ngón để giữ lời thề về bên ma. Quá đau buồn trước sự mất mát của người mình yêu thương, chàng Bồng Hương cũng đã ăn lá ngón để tự vẫn. Cuối cùng, hai người đã được hưởng hạnh phúc trọn vẹn tại chốn mường Ma, nơi họ có thể yêu thương và chăm sóc nhau một cách tự do và đầy tình yêu. Tương truyền, mỗi đêm trăng sáng, Nàng Ờm lại hiện về nơi đây để kể cho đời sau nghe về câu chuyện tình cảm đầy cảm động của hai người, cũng như cuộc sống hạnh phúc và bình yên mà họ đã tìm được sau bao nhiêu khó khăn. Bài học từ câu chuyện của Nàng Ờm và chàng Bồng Hương là tình yêu là sự hy sinh và trung thành, và chỉ có tình yêu mới có thể giúp con người đạt được hạnh phúc và trọn vẹn.

1.2.1. Xác định người kể chuyện trong văn bản và ý nghĩa của việc triển khai câu chuyện theo lời kể của nhân vật này

– Người kể chuyện: Nàng Ờm.

– Ý nghĩa: Các tình tiết, diễn biến được kể theo lối sinh động, hấp dẫn hơn, giúp người đọc hiểu được tường tận câu chuyện và thông điệp mà nhân vật muốn gửi gắm.

1.2.2. Tìm hiểu khát vọng tình yêu tự do, ước mong hạnh phúc và cách ứng xử nhân văn của người từng chịu cuộc đời đau khổ được thể hiện qua văn bản

–  Trên cõi trần gian, nàng Ờm và chàng Bồng Hương chẳng đến được với nhau, nên họ đã quyết định cùng về chốn mường Ma để hưởng hạnh phúc trọn vẹn. Cái chết đã giải thoát cho nàng, sang thế giới bên kia, có cuộc sống tự do, hạnh phúc với người mình yêu. Đó là một sự giải thoát một kết quả cao nhất của một tình yêu bị cấm đoán.

– Nhưng nàng không hề oán trách cha mẹ, khi cha mẹ muốn đưa nàng về nhưng hồn vía nàng đã từ chối, xin ở lại núi Làn Ai. Qua đó, nàng muốn những người còn sống “Rút ra bài học” và “Không phải chịu số phận bất hạnh” như nàng Ờm và Bồng Hương.

1.2.3. Liên hệ với văn bản Lời tiễn dặn để rút ra những nhận định phù hợp, cần thiết về hướng tiếp cận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam

Hướng tiếp cận các truyện thơ của một số cộng đồng dân tộc thiểu số ở Việt Nam:

– Chủ đề: Tình yêu đôi lứa.

– Cốt truyện: Diễn ra theo một trình tự nhất định: từ yêu nhau thắm thiết đến bị bố mẹ ngăn cản, trải qua muôn vàn khó khăn thử thách và cuối cùng quay về bên nhau.

– Hình thức: Số từ trong một dòng, số câu trong một khổ, cách gieo vần, nhịp điệu đều tự do, phóng khoáng không theo bất cứ một quy luật nào.  khoáng không theo bất cứ một quy luật nào.

1.3.1. Về nội dung

Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ thể hiện sự bất công trong xã hội cũ, cũng là cuộc đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân. Họ muốn chống lại ách bóc lột và những tập tục nặng nề. Họ căm hờn những kẻ giàu có bất công, phụ bạc và lật lọng. Chính nó đã chia rẽ bao nhiêu đôi trai gái, lấy đi bao nhiêu cái xuân xanh của con người. 

1.3.2. Về nghệ thuật

Tác phẩm Nàng Ờm nhắn nhủ chứa những nét nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm dân tộc dân gian.