– Sinh trưởng là sự tăng lên về kích thước và khối lượng của cơ thể.

– Phát triển là những biến đổi về cấu trúc và chức năng của tế bào, mô và cơ thể gồm: sinh trưởng, phân hoá và phát sinh hình thái.

Hình 1. Sự sinh trưởng và phát triển ở thực vật có hoa

a. Các loại mô phân sinh

– Mô phân sinh đỉnh (ở ngọn thân và cành, chóp rễ).

– Mô phân sinh bên (ở phần vỏ và trụ của thân, rễ).

– Mô phân sinh lóng (ở gốc của lóng).

Hình 2. Vị trí các loại mô phân sinh trong cơ thể thực vật

b. Sinh trưởng sơ cấp

– Là sinh trưởng của thân và rễ theo chiều dài. Có ở cây Một lá mầm và cây Hai lá mầm.

– Do hoạt động của mô phân sinh đỉnh và mô phấn sinh lóng.

c. Sinh trưởng thứ cấp

– Là sự sinh trưởng làm cho thân và rễ to ra. Có ở cây Hai lá mầm.

– Do hoạt động của mô phân sinh bên.

Hình 3. Sinh trường sơ cấp (a) và sinh trưởng thứ cấp (b) ở thân cây Hai lá mầm

d. Hormone thực vật

– Hormone kích thích:

+ Kích thích quá trình sinh trưởng.

+ Gồm: auxin, gibberellin, cytokinin.

– Hormone ức chế: 

+ Ức chế quá trình sinh trưởng, tăng quá trình lão hoá.

+ Gồm: ethylene, abscisic acid.

e. Các nhân tố chi phối sự ra hoa

– Nhân tố bên trong:

+ Di truyền: tuỳ vào giống loài, đến độ tuổi xác định thì cây sẽ ra hoa.

+ Hormone: Florigen có tác dụng kích thích sự ra hoa.

– Nhân tố bên ngoài:

+ Nhiệt độ: Xuân hoá là hiện tượng cây ra hoa phụ thuộc vào nhiệt độ thấp.

+ Ánh sáng: Cây ra hoa phụ thuộc tương quan độ dài ngày và đêm. Gồm: cây ngày ngắn, cây ngày dài, cây trung tính.

f. Ứng dụng

Kích thích cây ra hoa trái vụ, tính tuổi cây, …

Hình 4. Ứng dụng sinh trưởng và phát triển ở thực vật

a. Các giai đoạn chính

– Giai đoạn phôi: diễn ra bên trong hoặc bên ngoài cơ thể mẹ.

– Giai đoạn hậu phôi.

b. Các hình thức phát triển

– Không qua biến thái: Con non có đặc điểm hình thái, cấu tạo và sinh lí tương tự con trưởng thành. Ví dụ: Vòng đời của gà.

– Biến thái hoàn toàn: Ấu trùng có hình thái, cấu tạo và sinh lí rất khác con trưởng thành. Ví dụ: Vòng đời của ếch.

– Biến thái không hoàn toàn: Ấu trùng có hình thái gần giống con trưởng thành nhưng phát triển chưa hoàn thiện, qua lột xác biến đổi thành con trưởng thành. Ví dụ: Vòng đời của châu chấu.

Hình 5. Các hình thức phát triển ở động vật

c. Các giai đoạn phát triển ở người

– Giai đoạn trước sinh: hợp tử → phôi → thai nhi.

– Giai đoạn sau sinh: sơ sinh → trẻ em → vị thành niên → trưởng thành.

d. Hormone động vật

– Động vật không xương sống bao gồm: Ecdysone, juvenile, thyroxine.

– Động vật có xương sống gồm: Hormone sinh trưởng, thyroxine, estrogen, testosterone.

e. Ứng dụng

– Trong nông nghiệp: cải tạo giống vật nuôi và môi trường sống, tiêu diệt động vật gây hại, …

– Bảo vệ sức khoẻ con người: giáo dục về giới tính, bảo vệ sức khoẻ tuổi dậy thì, hôn nhân gia đình, biện pháp tránh thai và bệnh tật, …