Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 13: Nước biển và đại dương
1.1. Tính chất của nước biển và đại dương
- Nhiệt độ trung bình trên bề mặt của nước biển và ở giữa đại dương là khoảng 17°C.
- Tuy nhiên, nhiệt độ thay đổi phụ thuộc vào vị trí địa lí, điều kiện khí hậu và các yếu tố tự nhiên khác.
+ Cụ thể, ở Xích đạo là 27 - 29°C, ở ôn đới là 15- 16°C, ở hàn đới là dưới 1°C.
+ Ở các biển, nhiệt độ trung bình trên bề mặt cũng rất khác nhau: biển Đen là 26°C, biển Ban-tích (Baltic) là 17°C, biển Ba-ren (Barents) là 30C
- Biên độ nhiệt năm của nước biển và đại dương không lớn; đặc biệt ở khu vực ngoài khơi và vùng vĩ độ thấp.
- Độ muối là một trong những thành phần hoá học quan trọng của nước biển.
- Nước biển và đại dương có độ muối trung bình là 35‰.
- Độ muối là do nước sông hoà tan các loại muối từ đất, đá trong lục địa đưa ra. Độ muối của nước biển thay đổi tuỳ thuộc vào lượng nước sông chảy vào biển, độ bốc hơi và lượng mưa. Ví dụ: độ muối của Biển Đông là khoảng 33‰, biển Địa Trung Hải là 39‰, Biển Đỏ là 45‰, ...
Bảng 13. Nhiệt độ và độ muối trung bình của một số đại dương trên Trái Đất
|
Đại dương |
Nhiệt độ (0C) |
Độ muối (‰) |
|
Thái Bình Dương |
19,1 |
34,9 |
|
Đại Tây Dương |
16,9 |
35,5 |
|
Ấn Độ Dương |
17,0 |
34,8 |
|
Bắc Băng Dương |
0,75 |
31,0 |
1.2. Sóng biển và thủy triều
a. Sóng biển
- Sóng biển là hình thức dao động của nước biển theo chiều thẳng đứng.
- Gió là nguyên nhan chủ yếu tạo ra sóng. Sức gió thổi mạnh, thời gian tồn tại dài và diện tích mặt biển, đại dương lớn thì sóng biển càng lớn. Sóng thường ở lớp trên của biển và đại dương, cao khoảng vài mét.
- Khi xuất hiện động đất ở ngoài biển và đại dương có thể gây ra sóng thần. Do cường độ sóng lớn nên sóng thần có sức tàn phá mạnh, gây thiệt hại rẩt lớn về tài sản và tính mạng con người.
Hình 13.1. Chuyển động của sóng biển
b. Thủy triều
- Thuỷ triều là hiện tượng mực nước biển dao động theo chu kì và biên độ nhất định do ảnh hưởng của sức hút Mặt Trăng, Mặt Trời và lực li tâm của Trái Đất.
- Thuỷ triều ở nhiều nơi có thể lên tới 10 - 18 m, thuỷ triều ở vùng ôn đới cao hơn vùng nhiệt đới.
- Khi Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất thẳng hàng thì dao động thuỷ triều lớn nhất - triều cường. Ngược lại khi Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất vuông góc thì dao động thuỷ triều nhỏ nhất - triều kém.
Hình 13.2. Vị trí của Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất khi xảy ra hiện tượng triều cường và triều kém
- Mỗi ngày thuỷ triểu lên xuống hai lần gọi là bán nhật triều, chỉ lên xuống một lần gọi là nhật triều hoặc triều có ngày lên xuống một lần, có ngày lên xuống hai lần (gọi là triều không đều). Việt Nam có cả ba loại thuỷ triều
1.3. Dòng biển
- Dòng biển là dòng nước di chuỵển trong các biển và đại dương tương tự như các sông ở trong lục địa.
- Các dòng biển chuyển động theo quy luật và chịu ảnh hưởng chủ ỵếu của các loại gió chính trên bề mặt Trái Đất.
- Dựa vào nhiệt độ, dòng biển được phân thành dòng biển nóng và dòng biển lạnh. Các dòng biển nàỵ đối xứng với nhau qua các bờ đại dương.
Hình 13.4. Dòng biển trong các đại dương
1.4. Vai trò của biển và đại dương đối với sự phát triển của kinh tế-xã hội
Biển và đại dương có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của con người như:
- Đối với phát triển kinh tế:
+ Các biển và đại dương cung cấp nguồn tài nguyên phong phú như: sinh vật khoáng sản, ...
+ Là không gian để phát triển các ngành kinh tế, ...
- Đối với xã hội:
+ Các biển và đại dương tạo điều kiện thuận lợi cho giao lưu kinh tế, xã hội giữa các quốc gia trên thế giới, là nguổn sinh kế cho cộng đồng cư dân ven biển, ...
+ Ngoài ra, biển và đại dương còn có vai trò quan trọng đối với môi trường và hệ sinh thái.
Hình 13.5. Một số hoạt động kinh tế trên biển và đại dương