1.1.1. Tác giả Thân Nhân Trung

a. Tiểu sử

– Thân Nhân Trung (1418 – 1499), tự là Hậu Phủ là một danh sĩ thời Hậu Lê, người ở Bắc Giang.

– Ông đỗ tiến sĩ năm 1469, làm quan nhà Hậu Lê dưới hai đời vua Lê Thánh Tông và Lê Hiển Tông được triều đình trọng dụng, đã góp nhiều công sức trong việc tuyển chọn và đào tạo nhân tài.

– Ông từng là thành viên chủ chốt của Hội Tao Đàn do vua Lê Thánh Tông sáng lập, giữ địa vị Phó đô Nguyên súy Tao đàn Nhị thập bát Tú của Lê Thánh Tông.

– Ông từng giữ chức Đông các Đại học sĩ kiêm Tế tửu Quốc tử giám, kiêm Thượng thư bộ Lễ, trưởng Hàn lâm viện sự, Thượng thư bộ Lại, nhập nội phụ chính.

– Thân Nhân Trung là người mở đầu cho một gia tộc khoa bảng, ba đời liên tiếp với 4 vị đỗ tiến sĩ và đều làm quan dưới thời vua Lê Thánh Tông.

b. Sự nghiệp sáng tác

– Thiên Nam dư hạ tập.

– Thân chinh ký sự

– Văn bia Chiêu Lăng, viết về vua Lê Thánh Tông, đặt tại lăng vị vua này

– Văn bia tiến sĩ: Đại Bảo tam niên Nhâm Tuất khoa tiến sĩ đề danh ký (1484), Hồng Đức thập bát niên Đinh Mùi khoa tiến sĩ đề danh ký (1487).

– Thơ phú có vài chục bài trong:

+ Hồng Đức quốc âm thi tập, bình và họa lại thơ vua Lê Thánh Tông.

+ Quỳnh uyển cửu ca.

– Ngoài ra còn rất nhiều tác phẩm khác nhưng đã bị thất lạc trong quá trình lưu truyền và ghi chép

1.1.2. Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia

a. Xuất xứ

– Năm 1484, Thân Nhân Trung vâng mệnh vua Lê Thánh Tông soạn Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất niên hiệu Đại Bảo thứ ba (Đại Bảo tam niên Nhâm Tuất khoa tiến sĩ đề danh kí) để khắc lên bia đặt trong văn miếu, khởi đầu cho việc dựng bia ghi danh tiến sĩ sẽ thành truyền thống về sau

– Văn bản Hiền tài là nguyên khí của quốc gia là một đoạn trích trong bài văn bia trên.

– Trước đoạn này, tác giả nêu chủ trương bồi dưỡng, trọng dụng hiền tài của các triều vua Lê. Sau đoạn này là danh sách 33 vị đỗ Tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (1442).

b. Văn bia

– Là loại văn khắc trên bia đá, gồm nhiều thể khác nhau, rất phổ biến thời trung đại, thường ghi chép những sự kiện quan trọng hoặc tên tuổi, sự nghiệp của những người có công đức lớn để lưu truyền hậu thế.

– Nhiều bài văn bia là những áng văn nghị luận độc đáo, giàu hình tượng, chứa đựng giá trị tư tưởng, nhân văn sâu sắc.

c. Bố cục 

Bố cục (2 phần)

– Phần 1 (từ đầu … làm đến mức cao nhất) : Nêu lên giá trị hiền tài với đất nước.

– Phần 2 (còn lại) : Ý nghĩa của việc dựng bia, khắc tên người hiền tài.

1.2.1. Vai trò quan trọng của hiền tài với đất nước

– Là người học rộng tài cao, thông minh, sáng suốt, là hạt nhân, là khí chất ban đầu làm nên sự sống và phát triển của đất nước.

– Hiền tài có quan hệ lớn đến sự thịnh suy của mỗi quốc gia.

1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ

– Lưu danh hiền tài muôn đời, thể hiện sự coi trọng người tài.

– Khuyến khích nhân tài tham gia giúp vua, hưng thịnh đất nước.

– Kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó mà gắng.

1.3.1. Về nội dung

– Văn bản chỉ ra và khẳng định sự quan trọng của nhân tài đối với đất nước ở nhiều khía cạnh

– Văn bản cho thấy sự đãi ngộ, ưu ái của đất nước đối với người hiền tài

– Ca ngợi các tấm gương người hiền tài đã tô điểm, giúp ích cho đất nước, đồng thời thể hiện niềm tiếc nuối đối với những người sa ngã, hư hỏng, mong mọi người hãy lấy đó làm bài học cho mình

1.3.2. Về nghệ thuật

– Giọng văn rõ ràng, mạch lạc, giàu sức thuyết phục

– Ngôn từ dễ hiểu, khúc chiết

– Bài viết được triển khai các ý logic, tương trợ lẫn nhau, tập trung vào nội dung chính của toàn bài văn