1.1. Môi trường
a) Khái niệm và đặc điểm
– Khái niệm: Môi trường bao gồm các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, kinh tế, xã hội, sự tồn tại, phát triển của con người và tự nhiên.
– Đặc điểm:
+ Môi trường sống của con người là tổng hợp những điều kiện bên ngoài có ảnh hưởng tới đời sống và sự phát triển của con người
+ Môi trường được phân thành 3 dạng sau:
– Môi trường có mối quan hệ mật thiết và tác động qua lại với con người.
b) Vai trò của môi trường
– Là không gian sống của con người. Các thành phần của môi trường như bức xạ mặt trời, đất, nước, không khí,… đều là những yếu tố thiết yếu cho sự sống của con người.
– Nguồn cung cấp tài nguyên cho sản xuất và đời sống con người, như: đất, nước, khoáng sản, gỗ, …
– Nơi chứa đựng chất thải do con người tạo ra. Hoạt động sản xuất và tiêu dùng của chúng ta mỗi ngày đều phảt sinh chất thải và tất cả các chất thải này được đưa vào môi trường.
– Nơi lưu giữ và cung cấp thông tin.
⇒ Môi trường có vai trò rất quan trọng đối với xã hội loài người nhưng không phải là nguyên nhân quyết định sự phát triển của xã hội. Vai trò quyết định sự phát triển xã hội loài người thuộc về phương thức sản xuất, bao gồm cả sức sản xuất và quan hệ sản xuất.
1.2. Tài nguyên thiên nhiên
a) Khái niệm và đặc điểm
– Khái niệm: Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng để phục vụ cuộc sống.
– Đặc điểm:
+ Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đổng đều trong không gian. Các tài nguyên có giá trị kinh tế cao thường được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài.
+ Tài nguyên thiên nhiên rất đa dạng.
+ Có nhiều cách phân loại tài nguyên thiên nhiên. Cách phân loại thông dụng nhất hiện nay là dựa vào khả năng tái sinh của tài nguyên so với tốc độ tiêu thụ của con người chia thành các dạng như sơ đồ dưới đây
Ví dụ: Một số loại tài nguyên trong thực tế
Một số loại tài nguyên trong thực tế
b) Vai trò của tài nguyên thiên nhiên
– Là nguồn lực quan trọng của quá trình sản xuất, đặc biệt trong việc phát triển các ngành công nghiệp khai thác, chế biến và cung cấp nguyên – nhiên liệu cho các ngành kinh tể khác.
– Là cơ sở để tích luỹ vốn và phát triển ổn định.
+ Nhờ nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng mà có thể rút ngắn quá trình tích luỹ vốn bằng cách khai thác sản phầm thô để bán.
+ Sự giàu có về tài nguyên thiên nhiên sẽ giúp các quốc gia ít lệ thuộc vào quốc gia khác, từ đó tạo ra cơ hội phát triển kinh tế ổn định.
– Sự phát triền mạnh mẽ của khoa học – kĩ thuật đang làm thay đổi giá trị của nhiều loại tài nguyên.