1.1. Thương mại
1.1.1. Vai trò, đặc điểm
a) Vai trò
Dựa vào sơ đồ dưới đây ta có thể thấy ngành thương mại có hai vai trò:
– Đối với phát triển kinh tế
– Đối với các lĩnh vực khác
b) Đặc điểm
– Quá trình trao đổi hàng hoá, dịch vụ giữa bên bán và bên mua ⇒ Tạo ra thị trường.
– Chịu tác động của quy luật cung và cầu.
– Không gian hoạt động thương mại:
+ Được chia thành nội thương và ngoại thương
+ So sánh hoạt động ngoại thương và nội thương
|
Nội thương |
Ngoại thương |
|
Trao đổi hàng hoá, dịch vụ trong nước, thúc đẩy chuyên môn hóa sản xuất và phân công lao động theo vùng, phục vụ từng cá nhân |
Trao đổi mua bán hàng hoá giữa các nước trên thế giới, góp phần tăng nguồn thu ngoại tệ, gắn thị trường trong nước với thị trường thế giới |
– Hoạt động ngoại thương được đo lường bằng cán cân xuất nhập khẩu.
+ Cán cân xuất nhập khẩu: Là quan hệ so sánh giữa giá trị hàng xuất khẩu với giá trị hàng nhập khẩu.
+ Phân loại: Nhập siêu và xuất siêu.
. Xuất siêu khi xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu.
. Nhập siêu khi xuất khẩu nhỏ hơn nhập khẩu.
– Sự kết hợp giữa thương mại và công nghệ đã dẫn đến sự bùng nổ của thương mại điện tử.
1.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố
– Những nhân tố ảnh hưởng đến ngành thương mại:
+ Vị trí địa lí
+ Trình độ phát triển kinh tế và lịch sử – văn hóa
+ Địa điểm dân cư
+ Khoa học – công nghệ
+ Toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế
– Sự tác động của các nhân tố đến ngành thương mại:
| Nhân tố | Ảnh hưởng |
1.1.3. Tình hình phát triển và phân bố
– Nội thương:
+ Quy mô thị trường hàng hoá ngày càng phát triển, hàng hoá trẽn thị trường ngày càng phong phú, đa dạng.
+ Việc mua bán hàng hoá thường diễn ra tại các cửa hàng bán lẻ, chợ, siêu thị, trung tâm thương mại.
+ Thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ, làm thay đổi thương mại truyền thống.
– Ngoại thương:
Quan sát bảng 37 và hình 37:
Bảng 37. Tổng trị giá hàng hoá xuất khẩu và nhập khẩu trên thế giới, giai đoạn 1990-2019
(Đơn vị: tỉ USD)
|
Năm |
1990 |
2000 |
2010 |
2019 |
|
Tổng trị giá hàng hoá xuất khẩu và nhập khẩu |
6816 |
12 423 |
29 516 |
37 169 |
Hình 37. Bản đồ một số tổ chức kinh tế khu vực và trị giá xuất nhập khẩu của một số nước trên thế giới, năm 2019
+ Thị trường thế giới hiện nay là thị trường toàn cầu, xu hướng toàn cầu hoá kinh tế đang là xu hướng quan trọng nhất trong nền kinh tế thế giới. Thương mại quốc tế ngày càng tăng về khối lượng và giá trị hàng hóa
+ Các mặt hàng xuất nhập khẩu hàng đầu thế giới là dầu thô, linh kiện điện tử, ô tô, lương thực và dược phẩm.
1.2. Tài chính ngân hàng
1.2.1. Vai trò, đặc điểm
a) Vai trò
– Là huyết mạch của nền kinh tế, động lực thúc đẩy kinh tế phát triển.
– Cung cấp các dịch vụ tài chính, đảm bảo cho các hoạt động đầu tư và sản xuất diễn ra liên tục, góp phần điều tiết sản xuất và ổn định nền kinh tế.
– Xác lập các mối quan hệ tài chính trong xã hội, góp phần tạo việc làm, tăng năng suất lao động.
– Thông qua các hoạt động tài chính toàn cầu, thúc đầy toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới.
b) Đặc điểm
– Tài chính ngân hàng là một lĩnh vực rất rộng, bao gồm nhiều hoạt động như ngân hàng, tài chính doanh nghiệp, tài chính công, tài chính quốc tế, …
– Sản phẩm tài chính ngân hàng thường được thực hiện theo những quy trình nghiêm ngặt.
– Khách hàng lựa chọn dịch vụ tài chính ngân hàng dựa vào tính thuận tiện, sự an toàn, lãi suất và phí dịch vụ.
– Chất lượng sản phẩm thường chỉ có thể được đánh giá trong và sau khi sử dụng dịch vụ.
1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố
– Ngành tài chính ngân hàng chịu tác động của 3 nhân tố như trong sơ đồ sau đây:
– Ví dụ:
+ Nhu cầu phát triển kinh tế và khả năng tài chính của người dân ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tài chính ngân hàng.
+ Các đặc điểm về phân bố các trung tâm kinh tế, dân cư, quần cư,… ảnh hưởng đến sự phân bố, quy mô của các cơ sờ giao dịch tài chính ngân hàng.
+ Sự phát triển của khoa học – công nghệ ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động, năng suất lao động của ngành tài chính ngân hàng.
1.2.3. Tình hình phát triển và phân bố
– Tình hình phát triển:
+ Xuất hiện từ lâu và phát triển ở nhiều nước trên thế giới. Nhiều tổ chức tài chính ngân hàng quốc tế được thành lập.
Ngân hàng thế giới (WB)
+ Tài chính ngân hàng là một trong những ngành trụ cột ở các nước phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Anh, Đức, Pháp, Liên bang Nga, Hàn Quốc,…
+ Ở các nước đang phát triển, hoạt động tài chính ngân hàng cũng ngày càng sôi động và có đóng góp lớn đối với sự phát triển chung của nền kinh tế.
– Sự phân bố: Các trung tâm tài chính hàng đầu thế giới là: Niu Oóc, Luân Đôn, Thượng Hải, Tô-ky-ô, …