– Có nhiều giả thuyết khác nhau về nguồn gốc của Trái Đất.

– Một số giả thuyết cho rằng, ban đầu hệ Mặt Trời là một đám mây bụi quay tròn gọi là tinh vân Mặt Trời.

– Trong khi quay, lực hấp dẫn và quán tính làm đám mây trở nên phẳng như hình dạng một cái đĩa, vuông góc với trục quay của nó. Đồng thời khói bụi lớn nhất tập trung vào trung tâm, nóng lên và cô đặc lại tạo thành Mặt Trời; phần còn lại xung quanh tạo thành các vành xoắn ốc. Các vành xoắn ốc dần dần kết tụ lại dưới tác dụng của trọng lực và trở thành các hành tinh, trong đó có Trái Đất.

Hình 3.1. “Đĩa” tinh vân Mặt Trời

Tinh vân (có nghĩa là “đám mây sao”) là hỗn hợp của bụi, khí hi-đrô, khí hê-li và plat-ma. Tinh vân sở hữu kích thước cực lớn.

– Vỏ Trái Đất răn chắc, nằm ở ngoài cùng của Trái Đất, gốm vỏ lục địa và vỏ dại dương, có độ dày dao động từ 5 km (ở đại dương) đến 70 km (ở lục địa) như hình 3.2 dưới đây.

– Những vật liệu cấu tạo nên vỏ Trái Đất là khoáng vật và đá.

+ Vỏ Trái Đất có trên 5 000 loại khoáng vật, trong đó 90 % là nhóm khoáng vật si-li-cat.

+ Ba loại đá cấu tạo nên vỏ Trái Đất gồm: đá mac-ma, đá trầm tích và đá biến chất; trong đó, khoảng 95 % là đá mac-ma và đá biến chất, còn lại là đá trầm tích.

. Đá mac-ma (gra-nit, ba-dan,…): có các tinh thể thô hoặc mịn nằm xen kẽ nhau. Đá được hình thành từ khối mac-ma nóng chảy ở dưới sâu, khi trào lên mặt đất sẽ nguội và rắn đi.

. Đá trầm tích (đá phiên sét, đá vôi,…): có các lớp vật liệu dày, mỏng với màu sắc khác nhau, nằm song song, xen kẽ với nhau. Đá được hình thành ở những miền đất trũng, do sự lắng tụ và nén chặt của các vật liệu phá huỷ từ các loại đá khác nhau.

. Đá biến chất (đá gơ-nai, đá hoa,…): có các tinh thể màu sắc khác nhau. Đá được hình thành từ các loại đá mac-ma và trầm tích, bị thay đổi tính chất trong điều kiện chịu tác động của nhiệt độ cao và sức nén lớn.

Hình 3.2. Cấu tạo của vỏ Trái Đất

– Theo thuyết kiến tạo mảng, thạch quyển gồm một số mảng kiến tạo như hình 3.3. dưới đây.

+ Các mảng này có bộ phận nổi cao trên mực nước biển là lục địa, các đảo và có bộ phận trũng, thấp bị nước bao phủ là đại dương.

+ Các mảng kiến tạo nổi lên trên lớp vật chất quánh dẻo thuộc phần trên của lớp man-ti.

Hình 3.3. Lược đồ các mảng kiến tạo lớn của thạch quyển

– Hoạt động của các dòng đối lưu vật chất quánh dẻo và có nhiệt độ cao trong lớp man-ti trên làm cho các mảng không đứng yên mà dịch chuyên trên lớp quánh dẻo này.

– Mỗi mảng kiến tạo đều trôi nôi và di chuyển độc lập với tốc độ chậm (chỉ khoảng vài cm/năm). Trong khi dịch chuyển, các mảng có thể tách rời nhau, xô vào nhau, kết quả là tạo ra các sông núi ngâm, động đất, núi lửa, các dãy núi trẻ, …

Hình 3.4. Một số cách dịch chuyển của các mảng kiến tạo