Nhân giống cây trồng là quá trình làm tăng số lượng cây của loài hoặc giống cây trồng.

Có hai phương pháp nhân giống cây trồng là:

– Nhân giống hữu tinh

– Nhân giống vô tính

– Nhân giống hữu tính là phương pháp nhân giống bằng hạt, được tiến hành qua 5 bước (Hình 11.1)

Hình 11.1. Quy trình nhân giống hữu tính

– Để đảm bảo chất lượng hạt giống sau khi nhân, cần tiến hành chọn lọc thường xuyên để loại bỏ cây xấu, cây lẫn giống.

– Ưu điểm: dễ thực hiện, chỉ phi thấp, hệ số nhân cao, cây có tuổi thọ cao, tính thích nghi cao, dễ dàng bảo quản và vận chuyển hạt giống. 

– Nhược điểm: dễ phản là tình trạng, lâu ra hoa, đậu quả. 

– Phạm vi áp dụng: áp dụng được cho tất cả các loại cây có hạt. Thưởng áp dụng cho cây ngắn ngày, cây làm gốc ghép,…

– Nhân giống vô tính là phương pháp tạo cây mới từ cơ quan sinh dưỡng của cây mẹ.

– Phương pháp này giữ được các đặc tính di truyền của cây mẹ và thu hoạch sớm hơn phương pháp nhân giống hữu tính 

– Có nhiều phương pháp nhân giống vô tính giâm, chiết, ghép, nuôi cấy mô,….

a. Phương pháp giâm cành

Phương pháp này sử dụng đoạn cảnh hoặc các bộ phận khác (thân, rễ, lá, chối,…) từ cây mẹ đặt trong chất nền (đất, giá thể, dung dịch) để tạo cây mới (Hình 11.2).

Hình 11.2. Các bước giâm cành

Lưu ý: 

– nên giâm trong nhà mái che.

– giữ ẩm thường xuyên.

– giảm cường độ ánh sáng. 

– Giá thể giâm cành thường sử dụng là cát, than bùn. Cần cắt cành giâm vật một góc 30 so với cành để diện tích tạo mô sẹo lớn, thuận lợi ra nhiều rễ. Cành giâm nên cắm sát nhau để giữ ẩm đều

– Ưu điểm: hệ số nhân giống cao, dễ thực hiện.

– Nhược điểm: bộ rễ phát triển kém hơn cây nhân giống tử hạt, giảm sức sống nếu nhận giống nhiều lần, dễ lây lan bệnh hại

– Phạm vi áp dụng: thưởng áp dụng cho những cây dễ ra rễ, cây lâu năm, cây không có hạt 

b. Phương pháp chiết cành

Chiết cành là phương pháp tạo cây mới từ cảnh vẫn còn trên cây mẹ (Hình 11.3)

Hình 11.3. Các bước chiết cành

Lưu ý: để tăng tỉ lệ cây ra rễ, cành chiết phải cạo sạch tương tổng, phơi 1 – 2 ngày mới tiến hành bởi chất kích thích ra rễ và bọc bằng giả thể âm.

– Ưu điểm: cây chiết cành sinh trưởng nhanh hơn cây giâm cành do kích thước cây lớn.

– Nhược điểm: tương tự cây giâm cành những hệ số nhân giống thấp hơn.

Phạm vi áp dụng: thường áp dụng cho những cây thân gỗ lâu năm, cây không có hạt.

c. Phương pháp ghép

Phương pháp ghép là phương pháp tạo cây mới bằng cách gắn đoạn cảnh, mắt ghép, chồi của cây mẹ (ngọn ghép) lên cây khác (gốc ghép) nhằm phát huy tại điểm của cây mẹ và gốc ghép (Hình 11.4)

Hình 11.4. Các bước ghép cành

– Lưu ý: có thể ghép mắt hoặc đoạn cành lên gốc ghép cùng loài hay khác loại. Nên chọn cây gốc ghép tiếp hợp tốt với ngọn ghép, có bộ rễ khoẻ, thích nghi tốt với điều kiện khí hậu ở địa phương.

Hình 11.5. Ghép mắt và ghép đoạn cành

– Ưu điểm: cây ghép có bộ rễ khỏe, thích nghi điều kiện ngoại cảnh địa phương nên cây có sức sinh trưởng mạnh

– Nhược điểm: sức tiếp hợp giữa gốc ghép và cảnh ghép kém sẽ ảnh hưởng đến cây ghép, đòi hỏi kĩ thuật cao. 

– Phạm vi áp dụng: áp dụng cho hầu hết các nhóm cây ăn quả, cây cảnh, cây công nghiệp lâu năm và một số loại rau.

d. Ứng dụng công nghệ sinh học trong nhân giống cây trồng

Ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô tế bào có thể nhân nhanh cây giống với số lượng lớn.

– Ưu điểm: tạo ra cây sạch bệnh và nhân nhanh với số lượng lớn.

– Nhược điểm: đòi hỏi kỹ thuật cao, chi phí đầu tư lớn, thời gian dài

– Phạm vi áp dụng: áp dụng cho cây cần tạo cây giống sạch bệnh hoặc khả năng nhân giống bằng phương pháp khác kém hiệu quả như cây khoai tây, chuỗi, dâu tây, hoa lan,..