• Sô – lô – khốp (1905 – 1984).
• Ông sinh trưởng trong một gia đình nông dân ở thị trấn Vi – ô – sen – xcai – a, một địa phương thuộc tỉnh Rô – xtốp trên vùng thảo nguyên sông Đông.
• Tham gia nhiều công tác cách mạng từ khá sớm: làm thư kí uỷ ban trấn, nhân viên thu mua lương thực, tiễu phỉ…
• Cuối 1922, ông đến Mát – xcơ – va, chấp nhận làm mọi nghề để sinh sống và thực hiện “giấc mơ viết văn”.
• Trong thời kì chiến tranh vệ quốc, với tư cách là phóng viên mặt trận, Sô – lô – khốp xông pha nhiều chiến trường, viết nhiều bài chính luận, kí, truyện ngắn nổi tiếng.
• Sau chiến tranh, ông tập trung chủ yếu vào sáng tác.
• Năm 1965, ông được tặng Giải thưởng Nô – ben về văn học.
• Những tác phẩm chính:
  • Tập truyện: “Truyện sông Đông”.
  • Các tiểu thuyết:  “Sông Đông êm đềm”, “Đất vỡ hoang”, “Họ đã chiến đấu vì Tổ quốc”…

• Truyện được công bố lần đầu trên báo Sự thật, số ra ngày 31 – 12 – 1956 và 1 – 1 – 1957.
• Truyện có ý nghĩa khá quan trọng đối với sự phát triển của văn học Xô Viết. Đây là tác phẩm đầu tiên, nhà văn tập trung thể hiện hình tượng con người bất hạnh sau chiến tranh, nhìn cuộc sống và chiến tranh toàn diện, chân thực.
• Về sau, truyện được in trong tập “Truyện sông Đông”.

• Nhân vật Xô – cô -lốp
  • Hoàn cảnh: chịu trăm ngàn cay đắng:
    • Bị thương bị hành hạ.
    • Vợ con gái chết bom.
    • Con trai tử trận.
  • Tâm trạng:
    • Vỡ tung, mất hồn, rơi vào nỗi đau cùng cực.
    • Sống như người lao động bình thường.
    • Tìm đến rượu để giảm và quên hết nỗi đau bế tắc.
    • Những giọt nước mắt: nỗi đau không thể diễn tả bằng lời.
• Bé Va- ni- a
  • Nạn nhân chiến tranh: Lang thang, rách rưới, nhặt nhạnh kiếm ăn nơi hàng quán, bạ đâu ngủ đó.
  • Cha chết trận, mẹ chết bom, không quê hương, không người thân thích.

⇒ Sự thật khốc liệt của chiến tranh và nỗi đau cùng cực của những thân phận con người.

• Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô -lốp và bé Va- ni- a

  • Địa điểm: Tại quán giải khát→ tình cờ.
  • Ấn tượng: Đôi mắt →nhớ→ thích→mong gặp
  • Đồng cảm:
    • Anh biết được bé Va- ni- a mồ côi, cha mẹ đều đã chết dưới bom đạn chiến tranh, không còn bà con thân thích.
    • Cảm thương cho tình cảnh của chú bé, anh lập tức quyết định nhận bé làm con nuôi -> một quyết định xuất phát từ tình yêu thương thật sự.
• Diễn biến tâm trạng của Xô – cô -lốp và Va- ni- a sau khi nhận làm cha con
  • Bé Vania
    • Khi được Xôcôlốp nhận làm con, Va- ni- a vô cùng sung sướng và xúc động:
      • “Nhảy chồm lên cổ tôi, hôn vào má, vào môi, vào trán”.
      • “Nó áp sát vào người tôi, toàn thân cứ run lên như ngọn cỏ trước gió”.
    • Cậu vô cùng vui vẻ, hồn nhiên, gắn bó, quyến luyến chẳng rời người bố:
      • Áp sát vào người, ôm chặt lấy cổ, áp chặt má.
      • Bố đi vắng thì “khóc suốt từ sáng đến tối”.
  • Xô – cô – lốp
    • Tâm hồn nhẹ nhõm và sung sướng.
    • Hai mắt thì mờ đi, người run lên, tay chân thì run lấy bẩy →Xúc động đến nghẹn ngào.
    • Cảm thấy được hồi sinh: anh thấy mọi thứ như bắt đầu “trở nên êm dịu hơn”.
    • Khi đưa đứa con trai mới nhận về nhà, cả hai vợ chồng người bạn anh đề rất vui: “Bà chủ múc súp bắp cải vào đĩa cho nó, rồi đứng nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròng”
      • Đó là tiếng khóc thương cho hoàn cảnh tội nghiệp của chú bé.
      • Là cả tiếng khóc thương cho cả Xô – cô -lốp.
      • Là tiếng khóc cảm phục trước lòng tốt của Xô – cô -lốp.
      • Là tiếng khóc tự thương cho hoàn cảnh của bà.
    • Điểm nhìn của tác giả và nhân vật Xô – cô -lốp hoàn toàn trùng khớp nhau.
    • Cần phải tổ chức cuộc sống như thế nào để trẻ em được sung sướng, hạnh phúc; phải chăm sóc cho bao đứa trẻ bất hạnh vì chiến tranh.
• Cuộc sống đời thường của hai cha con
  • Sô – lô – khốp là nhà văn hiện thực nghiêm khắc, ông không tô hồng cuộc sống khó khăn mà Xô – cô -lốp phải vượt qua:
    • Trong việc chăm sóc cho bé Vania
    • Rủi ro trong công việc: Xe anh quét nhẹ phải con bò nhưng anh bị tước bằng, bị mất việc, phải đi phiêu bạt để kiếm sống.
    • Thể chất anh cũng dần yếu đi.
  • Nỗi đau ám ảnh anh không dứt: “hầu như đêm nào … cũng chiêm bao thấy nhưng người thân quá cố”, đêm nào thức giấc gối “cũng ướt đẫm nước mắt”
  • Anh đã và đang gánh chịu những nỗi đau không gì bù đắp nỗi, thời gian cũng không xoa dịu được vết thương lòng. Anh đã cứng cỏi nuốt thầm giọt lệ để cho bé Vania không phỉa khóc.
  • Sức mạnh vượt qua khó khăn:
    • Nhờ vào tấm lòng nhân hậu
    • Bản lĩnh kiên cường và lòng dũng cảm

⇒ Tiêu biểu cho số phận và vẻ đẹp tâm hồn nước Nga.

• Thái độ của người trần thuật là đồng cảnh và tin tưởng.
• Đoàn kết tác phẩm là lời nhắc nhở, kêu gọi sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân.