a. Dụng cụ, thiết bị

– Lọ nhỏ có nắp đậy để đựng sữa chua (đã lau cồn để tiệt trùng), bếp, nói, nói ủ/ thùng xốp.

– Bình, lọ loại to, miệng rộng băng sứ hoặc thuỷ tinh, vật nặng nên dưa đã tiệt trùng.

– Ống nghiệm, lam kinh, lamen, thia, ống hút, giấy thấm, kinh hiển vi.

– Tranh ảnh, sách báo, tài liệu liên quan đến công nghệ vi sinh vật, máy tính có nối mạng (nếu có), thiết bị chụp ảnh và các dụng cụ, vật liệu cần thiết để làm tập san.

b. Nguyên liệu

– 1 hộp sữa đặc có đường hoặc 1 lít sữa tươi tiệt trùng; 2 hộp sữa chua, trong đó có 1 hộp sữa chua không đường (lấy sữa chua ra khỏi tủ lạnh và đợi đến khi hết lạnh mới sử dụng); 1 lít nước lọc (trường hợp sử dụng sữa đặc có đường).

– 1 lít nước đun sôi (để ấm), 1 thìa đường (khoảng 20 g), 3 thìa muối (khoảng 60 g) loại hạt to.

– 1 kg cải xanh, hành củ, hành lá.

a. Tìm hiểu về các sản phẩm của công nghệ vi sinh vật

Tiến hành thu thập hình ảnh, thông tin về một số sản phẩm của công nghệ vi sinh vật phổ biến và nổi bật như rượu, bia, sữa chua, chất kháng sinh, vaccine… qua thực tế, internet và các nguồn tài liệu tham khảo khác nhau. Trong khi thu thập thông tin về các sản phẩm của công nghệ vi sinh vật, cần phân biệt nguồn nguyên liệu, nguồn vi sinh vật, sản phẩm chính, sản phẩm phụ và quy trình công nghệ sản xuất.

– Ghi chép/lưu giữ lại các thông tin, tư liệu, hình ảnh thu thập được.

– Tổ chức, sắp xếp lại các nguồn thông tin, tư liệu thu thập được để viết báo cáo và thiết kế tập san. Lưu ý: Tuỳ theo điều kiện cụ thể của từng địa phương, có thể đi tìm hiểu thực tế quy trình sản xuất các sản phẩm công nghệ vi sinh vật phổ biến như rượu, bia,… ở địa phương, ghi chép và chụp ảnh lại làm tư liệu.

– Tuy điều kiện, học sinh có thể lựa chọn hình thức trình bày báo cáo và tập san theo truyền thống (trên giấy, bìa) hoặc trình bày trên phần mềm trình chiếu PowerPoint.

b. Quan sát tế bào vi khuẩn trong sữa chua

Bước 1: Lấy một thìa sữa chua không đường đã được ngâm ở nhiệt độ khoảng 40 °C đến 45 °C trong vòng 1 đến 2 giờ, pha loãng với 10 mL nước cất. Sau đó, dùng ống hút hút một lượng nhỏ dịch đã pha loãng, nhỏ một giọt lên làm kính. Đậy lamen lên mẫu vật, dùng giấy thấm nhẹ quanh viên lamen để loại bỏ nước thừa.

Bước 2: Đặt lam kinh lên bàn kinh hiển vi, điều chỉnh mẫu vật đề nhìn được rõ nhất.

Bước 3: Quan sát ở vạt kinh 10x, sau đó chỉnh vùng quan sát vào nơi có nhiều vi khuẩn và quan sát ở vật kính lớn hơn.

c. Thực hành làm sữa chua

Bước 1: Sử dụng 1 lít nước ấm khoảng 50 °C đến 55 °C, cho sữa đặc có đường vào khuấy đều.

Bước 2: Đổ 1 hộp sữa chua đã chuẩn bị vào hỗn hợp trên, tiếp tục khuấy đều.

Bước 3: Đổ hỗn hợp vào các lọ, lưu ý là không đổ đầy quá, sau đó dùng nắp đậy kín miệng lọ

Bước 4: Ủ các lọ sữa ở nhiệt độ ổn định khoảng 40 °C (có thể dùng nồi hấp hoặc ủ trong thùng xốp).

Bước 5: Sau khoảng 8 giờ đến 10 giờ ủ sữa, lấy các lọ sữa chua ra và để vào ngăn mát tủ lạnh. Có thể sử dụng sữa tươi thay cho sữa đặc có đường, khi đó không cần pha thêm nước lọc.

Thực hành làm sữa chua

d. Thực hành làm dưa chua

Bước 1: Phơi cải ngoài nắng cho hơi héo. Hành củ, hành lá rửa sạch. Sau đó, cắt cải và hành thành khúc dài khoảng 3 cm.

Bước 2: Làm nước muối dưa: Nước muối dưa cải nên dùng nước đun sôi, để ẩm. Pha các gia vị theo tỉ lệ như sau: 1 lít nước hoà với 3 thia muối hạt và 1 thìa đường. Dùng đũa khuấy đều.

Bước 3: Xếp dưa vào lọ, cọng xuống trước, là phủ lên trên, rồi thêm hành củ, hành lá cắt nhỏ. Lấy một vật nặng để nén dưa xuống. Đổ nước muối ngập quá mặt rau. Đậy chặt lọ dưa, để ở nơi thoáng mát hai ngày.

Thực hành làm dưa chua

Học sinh viết báo cáo thực hành theo các nội dung sau:

BÁO CÁO THỰC HÀNH  1. Mục đích 2. Cách tiến hành 3. Kết quả a) Báo cáo kết quả tìm hiểu về công nghệ vi sinh vật. b) Báo cáo kết quả thực hành quan sát vi khuẩn, làm sữa chua, dưa chua và lên men rượu. 4. Giải thích và kết luận 5. Trả lời câu hỏi a) Nhận xét về trạng thái, mùi vị của sữa chua sau khi lên men, giải thích sự biến đổi của sữa sau khi lên men. b) Vì sao khi làm dưa chua nên phơi héo rau, cần cho thêm đường, đổ nước ngập mặt rau và phải dùng vật nặng nền chặt?