a. Xuất xứ 

– Đoạn trích được trích từ vở chèo Quan Âm Thị Kính, nội dung xoay quanh cuộc trao đổi giữa xã trưởng (người quản lí xã) với mẹ Đốp (vợ của người mõ làng) về việc đi rao mõ, thông báo cho cả làng biết tin Thị Mầu mang thai khi chưa có chồng.

– Văn bản được in trong Kịch bản chèo, quyển 1, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam – NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2014, trang 282 – 288 và 324 – 327.

b. Thể loại

– Chèo.

c. Bố cục 

Có thể chia làm 2 phần:

– Từ đầu … xã ngồi: Thái độ xã trưởng

– Còn lại: Thái độ của mẹ Đốp

d. Tóm tắt nội dung văn bản

Xã trưởng và mẹ Đốp đi rêu rao về việc Thị Mầu chưa có chồng mà đã có chửa. Mẫu thuẫn giữa hai người ngày càng lên cao.

1.2.1. Nhân vật xã trưởng

– Xã trưởng là nhân vật phản diện

– Xã trưởng: khinh bỉ ra mặt, coi thường những người thấp kém hơn mình:

+  Đi rao mõ

+ “Làm cái thứ mõ thì bằng với sắc cái gì?”

+ Tại dân vi tổng lí

– Xã trưởng là người kênh kiệu, tự hào mà nói mình được chọn làm lí trưởng là do người dân đều đồng ý chọn, coi mình như là vua ở đây, thể hiện qua các câu thoại:

+ Quốc pháp hữu công cầu

+ Ơn dân xã thuận bầu

+ Tôi đứng đầu hàng xã

1.2.2. Nhân vật mẹ Đốp

– Mẹ Đốp là người thích đả kích, châm chọc chức xã trưởng, thể hiện qua các câu thoại sau:

– Mộc đạc vang lừng

Kim thanh dóng dả

– Bất phận danh nhi tài túc

Vô chế lệnh nhi dân tòng

– Muôn việc sửa sang quyền cắt đặt

Một mình một chiếu thảnh thơi ngồi

– Mẹ Đốp dùng những từ ca ngợi nghề của mình cũng được trân trọng, cũng được dân bầu: Các cụ chửa được ngồi, Thầy sai con đi rao mõ

– Nói về chồng luôn dùng những từ thẳng thắn để nói về những gì chồng đạt được

1.3.1. Về nội dung

Văn bản cho thấy sự phê phán đối với những tầng lớp chức dịch như xã trưởng nhưng lại có tính trêu ghẹo, đùa cợt người khác, ham sắc và khinh người, tự cao và không có đạo đức. Đồng thời, thể hiện xã hội cổ hủ, lạc hậu xưa với những giáo điều, quy định khắt khe qua hình phạt gõ mõ đối với Thị Màu.

1.3.2. Về nghệ thuật

– Xây dựng tình huống độc đáo

– Khắc họa sâu sắc tính cách nhân vật

– Những từ ngữ giản dị, môc mạc, đặc trưng cua làng quê